Khi đất do Nhà nước giao cho tổ chức, cá nhân quản lý, sử dụng nhưng lại để xảy ra tình trạng bị người khác lấn chiếm, thì sẽ bị xử lý ra sao? Có bị xử phạt hành chính hay sẽ bị thu hồi? Căn cứ nào để thực hiện việc này?

Thu hồi đất trong trường hợp để bị lấn chiếm

Theo Điều 81 Luật Đất đai 2024, Nhà nước có quyền thu hồi đất khi người sử dụng đất vi phạm pháp luật đất đai. Các trường hợp thu hồi bao gồm:

1. Sử dụng đất sai mục đích đã được giao, cho thuê hoặc công nhận quyền sử dụng, và dù đã bị xử phạt hành chính vẫn tiếp tục vi phạm.
2. Có hành vi hủy hoại đất và tiếp tục vi phạm sau khi bị xử phạt hành chính.
3. Được giao hoặc cho thuê đất không đúng đối tượng hoặc sai thẩm quyền.
4. Nhận chuyển nhượng, tặng cho đất trái quy định từ người không có quyền chuyển nhượng, tặng cho.
5. Được Nhà nước giao đất để quản lý nhưng để xảy ra tình trạng bị lấn chiếm.
6. Không thực hiện nghĩa vụ tài chính đối với Nhà nước.
7. Không sử dụng đất theo quy định về thời gian đối với đất trồng cây, đất nuôi trồng thủy sản, đất rừng…, dù đã bị xử phạt nhưng vẫn không khắc phục.
8. Không triển khai dự án hoặc sử dụng đất chậm tiến độ dù đã được gia hạn, dẫn đến việc bị thu hồi không bồi thường cả đất và tài sản trên đất.
9. Các trường hợp bất khả kháng sẽ không bị áp dụng thu hồi theo các khoản 6, 7 và 8.

Không bồi thường khi thu hồi đất bị lấn chiếm

Theo khoản 1 Điều 105 Luật Đất đai 2024, nếu đất bị thu hồi vì lý do người sử dụng không quản lý dẫn đến bị lấn chiếm thì sẽ không được bồi thường, kể cả tài sản gắn liền với đất.

Khoản 3 Điều 101 cũng dẫn chiếu rõ rằng trong các trường hợp thu hồi do vi phạm pháp luật, ví dụ như để đất bị chiếm dụng, thì sẽ bị thu hồi mà không có chính sách bồi thường.

➡️ Kết luận: Khi tổ chức hoặc cá nhân được Nhà nước giao đất để quản lý, sử dụng nhưng không đảm bảo quyền quản lý khiến đất bị lấn chiếm, thì Nhà nước sẽ ra quyết định thu hồi đất và không thực hiện bồi thường dưới mọi hình thức.

 

Thủ tục thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai từ năm 2025

Căn cứ khoản 35 Điều 3 Luật Đất đai 2024, việc thu hồi đất được thực hiện sau khi có kết luận chính thức từ cơ quan thanh tra hoặc kiểm tra có thẩm quyền xác định có vi phạm dẫn đến phải thu hồi.

Cụ thể, trình tự thực hiện theo Điều 32 Nghị định 102/2024/NĐ-CP như sau:

Bước 1: Đề xuất thu hồi đất

• Nếu hành vi vi phạm cần xử phạt hành chính: Trong vòng 30 ngày từ khi nhận được văn bản xử phạt hoặc kiến nghị của cơ quan chức năng, cơ quan quản lý đất đai sẽ trình hồ sơ đề xuất thu hồi cho UBND có thẩm quyền.
• Nếu hành vi không cần xử phạt: Việc thu hồi được thực hiện sau khi có kết luận của cơ quan thanh tra, kiểm tra.

Bước 2: Lập hồ sơ thu hồi đất

Trong thời hạn 30 ngày kể từ khi nhận được văn bản từ bước 1, cơ quan chức năng lập hồ sơ trình UBND cấp có thẩm quyền. Hồ sơ bao gồm:

• Tờ trình thu hồi đất;
• Dự thảo quyết định thu hồi đất;
• Văn bản xử phạt hành chính hoặc kết luận thanh tra.

Bước 3: Thông báo thu hồi đất

Trong vòng 10 ngày kể từ khi nhận được hồ sơ, UBND cấp có thẩm quyền sẽ ra thông báo thu hồi đất gửi đến:

• Người có đất bị thu hồi;
• Chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất;
• Các bên có quyền và nghĩa vụ liên quan (nếu có).

Thời hạn xử lý tài sản trên đất là không quá 45 ngày kể từ khi nhận thông báo.

Nếu thu hồi theo khoản 7 Điều 81 (dự án chậm tiến độ), chủ sở hữu tài sản có 12 tháng để bán tài sản trên đất. Hết thời hạn nếu không xử lý xong thì Nhà nước không bồi thường, chủ tài sản phải tự tháo dỡ hoặc sẽ bị cưỡng chế.

Trường hợp nhà đầu tư mới mua lại tài sản, họ có thể được giao hoặc cho thuê đất theo quy định.

Bước 4: Ban hành quyết định thu hồi

Sau khi hết thời hạn thông báo, trong vòng 15 ngày, UBND cấp có thẩm quyền sẽ ban hành quyết định chính thức thu hồi đất và tổ chức thi hành. Trường hợp người bị thu hồi đất không chấp hành, sẽ bị cưỡng chế theo quy định pháp luật.

Tóm lại

Từ năm 2025, nếu cá nhân hoặc tổ chức được giao đất quản lý nhưng để đất bị lấn chiếm, thì Nhà nước sẽ ra quyết định thu hồi mà không bồi thường, kể cả tài sản gắn liền với đất. Thủ tục thu hồi sẽ tuân theo Luật Đất đai 2024 và Nghị định 102/2024/NĐ-CP với quy trình rõ ràng và chặt chẽ.